Ik heb lang getwijfeld of ik überhaupt aandacht aan dit onderwerp moest besteden. We doen namelijk helemaal niets meer met dit getal. In het Flitshuis ligt deze ergens op zolder te verstoffen. In de praktijk is het onnodig ingewikkeld geworden. Toch wil ik het richtgetal niet ongenoemd laten. Het vertelt iets over de geschiedenis van de flitser, maar misschien nog veel bijzonderder het richtgetal wordt nog steeds genoemd in de specificaties van de flitser van deze tijd.
“Het Richtgetal zegt NIETS over de flitskracht van de flitser”.
Het richtgetal vindt zijn oorsprong in 1939, geïntroduceerd door de firma General Electric. Aan de hand van dit getal kon de fotograaf eenvoudig en heel nauwkeurig, de flitsbelichting berekenen. Vele fabrikanten namen deze aanduiding op flitsers over. Bijna een eeuw later vinden de het richtgetal nog steeds terug in de specificaties van onze huidige flitsers.
Wat geeft het richtgetal aan? Het geeft aan op welke afstand, in meters, de flitser zorgt voor een goed belichte foto. Met “goed belicht”, bedoel ik niet overbelicht en niet onderbelicht, maar goed belicht. “Goed belicht”, wil dus niet zeggen of dat het ook mooi belicht is.
Even een voorbeeld. We hebben een flitser met een richtgetal van 24, dan wil dat zeggen dat er op 24 meter afstand van de flitser, het flitslicht zorgt voor een goed belichte foto. Hier zijn overigens wel twee voorwaarden op van toepassing. Als eerste de gevoeligheid van de sensor in je camera. Die moet op 100 staan. In de tijd van de rolletjes film was dat 100 ASA. Daarnaast geldt dat die 24 meter enkel wordt gehaald bij een diafragma van f/1.
Nu zijn er maar weinig fotografen die een objectief hebben met een diafragma van f/1, daarom is het richtgetal een gegeven uit een formule. De formule luidt, “de afstand (in meters) is het richtgetal gedeeld door het ingestelde diafragma“. Dus als we even het richtgetal van 24 aanhouden dan zou bij een diafragma f/4 de afstand voor een goed belichte foto 6 meter zijn. Want 24 delen door diafragma f/4 is 6.
Nu is het rekensommetje van bovenstaande voorbeeld nog eenvoudig. Maar wie een beetje de diafragma reeks uit zijn hoofd op kan noemen snapt dat een richtgetal van 32, delen door diafragma f/5.6, geen eenvoudige opgave is. Daarom zat er op de flitsers van toen handige reken schijfje. Zie de foto van een flitskop van de beroemde Metz 45 CT uit de jaren 80 van de vorige eeuw. Je stelde daarop in welke gevoeligheid film je gebruikte en op welke afstand je onderwerp stond. Dan kon je aflezen welk diafragma je moest instellen op je camera.
Kortom het richtgetal zegt dus iets over de afstand van het flitslicht. Het zegt op voorhand dus nog niets over de kracht van de flitser. Toch zal je in de bladen en in fotowinkels vaak de indruk krijgen dat een hoger richtgetal ook een sterkere flitser is. In dit opzicht zou je het richtgetal kunnen vergelijken met de snelheid van een auto. Een auto met een hogere topsnelheid heeft lang niet altijd ook de meeste PK’s aan boord. Een auto met een betere aerodynamica gaat veel sneller dan bv een legerjeep die wellicht nog een sterkere motor in zich heeft. De topsnelheid is afhankelijk van meerdere factoren dan alleen het vermogen van de motor.
Zo werkt het ook met het richtgetal van de huidige flitser. Ook het richtgetal is afhankelijk van factoren. Eén van die factoren is bij welke gevoeligheid van de film of sensor. Het is standaard dat dit wordt aangegeven bij ISO 100, of bij film 100 ASA. Deze voorwaarde zie je ook al onder de formule van het richtgetal staan. Daarnaast hebben de huidige flitsers een handigheid die ze vroeger niet hadden. De flitskop van de flitser is in staat het flitslicht te bundelen. De flitskop kan er voor zorgen dat het flitslicht in dezelfde hoek wordt afgegeven dan de beeldhoek van het gebruikte objectief. Want waarom zou je al je flitslicht verstrooien op delen die vanwege de beeldhoek niet op de foto te zien zijn? Echter als je licht gaat bundelen dan komt het verder. Denk maar aan een zaklamp. Door het gebruik een ronde spiegel achter het lampje stuur je al het licht één richting op in plaats van rondom. Dit effect past men ook toe op de hedendaagse flitsers. Ze zijn zelfs in staat het flitslicht te bundelen in een beeldhoek van 200mm. Natuurlijk komt het flitslicht dan verder en zou je kunnen zeggen dat op dat moment er een richtgetal van 60 is. Veel richtgetallen worden aangegeven bij het maximale zoombereik van de flitser. Een flitser met een maximaal zoombereik van 105mm heeft daarom een lager richtgetal dan een flitser die tot 200mm kan. Maar gaan we kijken naar het richtgetal van bv. 35mm dat kan het goed zijn dat deze richtgetallen zo goed als gelijk zijn. Welke is dan sterker?
Meestal vind je achterin de handleiding van je flitser een schema staan welk richtgetal geldt bij welk zoombereik. Hoe moet je zo’n schema lezen? Horizontaal lees je de ingestelde brandpuntsafstand van 14mm tot en met 105mm. Vertikaal lees je de ingestelde flitskracht, waarbij 1/1 vol vermogen is. Op een kwart vermogen heeft deze flitser op 24mm een richtgetal van 12,5. Op vol vermogen en maximaal ingezoomd op 105mm is het richtgetal 43.
In de winkel zie je in de meeste gevallen het hoogste haalbare getal. In dit geval gaat het over de Canon 430. Canon geeft aan een dat deze flitser een richtgetal van 43 heeft. Het tweede schema hoort bij de Nikon SB-5000. Nikon geeft aan dat deze flitser een richtgetal heeft van 34,5 Welke is nu sterker, De Canon of de Nikon? Aan de hand van de gegeven specificatie zou zeggen de Canon. Richtgetal 43 is hoger dan 34,5. Maar kijk eens in het schema van Nikon en kijk dan eens bij 105mm. Dan zegt Nikon dat de flitser een richtgetal van 50 heeft. Welke is dus sterker?
Nikon geeft al zijn richtgetallen aan bij een beeldhoek van 35mm en niet bij het maximale zoombereik. Vroeger werd standaard het richtgetal aangegeven bij een beeldhoek van 35mm. Dit was net als de 100 ASA een vaste voorwaarde. Pas als alle voorwaarden gelijk zijn, pas dan zou je kunnen zeggen dat een flitser met een hoger richtgetal ook wel een sterkere flitser moet zijn.